INSTYTUT POLSKIE PIECZYWO

Dyskusję nad problemami branży rozpoczęto od zaprezentowania wyników badań przeprowadzonych w okresie od października 2004 do marca 2005 przez Zespół Badawczy "Integracja" Uniwersytetu Szczecińskiego.

Na podstawie przeprowadzonych badań oraz dyskusji wśród uczestników zjazdu określono podstawowe problemy branży:

Nieuczciwa konkurencja:
W ostatnich latach nasila się problem szarej strefy oraz brak zaufania w podejściu piekarzy do siebie nawzajem. Jak to określił jeden z uczestników: "przestaliśmy konkurować, a zaczęliśmy ze sobą walczyć". Negatywne zjawiska szarej strefy mają zarówno charakter okresowy (sprzedaż obwoźna, zwłaszcza przed świętami), jak i permanentny (funkcjonujące zakłady i stoiska sprzedaży). Punktem wspólnym jest nie przestrzeganie podstawowych i obligatoryjnych wymogów sanitarnych, higienicznych i zdrowotnych, praw pracowniczych oraz nie ewidencjonowanie zakupów i sprzedaży. Zjawiska te, dostrzegane przez osoby związane z branżą piekarniczą przede wszystkim w aspekcie regionalnym, potwierdziły się w szerszym zakresie - patologia dotyczy całego kraju.
Współpraca z hipermarketami:
Hipermarkety wykorzystują pieczywo przede wszystkim do przyciągnięcia klientów. W tym celu nierzadko stosują ceny dumpingowe. Jak powiedział jeden z uczestników "Urząd UOKiK w odpowiedzi na zgłoszenie przez moją piekarnię stosowania cen dumpingowych w hipermarketach, stwierdził (po zbadaniu sprawy), że ... niska cena jest w interesie konsumenta. Tylko gdzie tu jest miejsce na uczciwą konkurencję?". Branżowe negocjacje z hipermarketami utrudnia fakt, że pomimo zawiązywania różnych porozumień między piekarzami zawsze znajduje się piekarnia, które je złamie.
Ważnym zagadnieniem jest niska skuteczność kontroli przeprowadzanych przez urzędy w sklepach wielkopowierzchniowych (np. w zakresie przyjmowania surowców bez atestów, a jedynie na podstawie faktur); ustawa jest tak skonstruowana, że - ze względu na fakt istnienia wspólnej centrali - w tym samym czasie na terenie całej Polski nie można kontrolować więcej niż jednego oddziału hipermarketu.
Brak wpływu na kształt litery prawa i jej przestrzeganie:
Wiele grup producenckich np. grupa producentów soków, grupa producentów mięsa ściśle współpracuje z przedstawicielami władz przy tworzeniu, nowelizacji i przestrzeganiu przepisów dotyczących funkcjonowania ich branż, zwłaszcza w zakresie zapewnienia odpowiedniej jakości produktów oraz warunków produkcji i handlu (sanitarno-higienicznych). Jak dotąd branża piekarnicza nie była w stanie zapewnić sobie takiej reprezentacji, której głos liczyłby się w prowadzonych na szczeblu krajowym rozmowach i podejmowanych ustaleniach dotyczących rozwoju branży oraz zasad jej działania. Brak takiego efektywnie działającego przedstawicielstwa (np. w zespołach doradczych przy ministerstwach, Komisji Trójstronnej) oraz fakt, że branża piekarniczo-cukiernicza należy do najsilniej rozdrobnionych w polskiej gospodarce (ponad 11 000 producentów) sprawiły, że brak jest relacji partnerskiej współpracy z rządem i innymi instytucjami. Wielu uczestników zwracało uwagę, że "branża piekarnicza tak naprawdę nie istnieje w urzędach centralnych".
Dotychczasowe próby integracji branży
Integracja w ramach cechów oraz stowarzyszeń nie przynosi oczekiwanych rezultatów, zwłaszcza w zakresie rozwiązywania problemów branży, współpracy z instytucjami oraz przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji. Zdaniem uczestników zjazdu "cechy i stowarzyszenia spełniają pozytywną rolę przy kultywowaniu tradycji, jednak wyznaczane cele, posiadane zasoby, sposób zorganizowania, stosowane podejście nie odpowiadają aktualnym potrzebom branży".
Z drugiej strony, próby inicjatyw i działań pro-branżowych podejmowane przez pojedyncze piekarnie spotykają się częstokroć z oporem, brakiem zrozumienia albo sprowadzaniem wszystkich rozmów do tematu cen. Po takich doświadczeniach, motywacja do zaangażowania się we wspólne przedsięwzięcia i wiara w ich końcowy sukces mocno opada. W osamotnieniu zaś nie można osiągnąć ogólnobranżowych rezultatów ? a problemy pozostają nie rozwiązane. I chociaż są pewne przykłady regionalnych udanych inicjatyw, to jednak w skali całego kraju pozostają one raczej wyjątkami. Jeden z piekarzy podsumował tą sytuację następująco "brak jest reprezentacji interesów branży z prawdziwego zdarzenia".
Brak ogólnej promocji pieczywa:
       Zwracano również uwagę na postępujące negatywne tendencje w spożyciu wyrobów piekarniczych. Obniżonej konsumpcji pieczywa towarzyszy rosnąca sprzedaż jego lansowanych w mediach "substytutów". Brak jest propagowania zasad prawidłowego żywienia, a co gorsza podtrzymywane są nieprawdziwe stwierdzenia typu "pieczywo tuczy" albo dyskredytujące wyroby piekarskie np. "zmień chleb na dobre". Piekarze podkreślali: "My znamy walory pieczywa, ale czy wiedzą o nich nasi klienci?" Jak dotąd, nie ma komu upomnieć się o odkłamanie tych dezinformacji i zapewnienie właściwego miejsce pieczywa na stołach konsumentów. Tym bardziej daje do myślenia fakt, że w innych krajach (np. we Francji) współpraca branży, przy zaangażowaniu mediów i władz, zaowocowała dotarciem do szerokiego odbiorcy i odbudową pozycji pieczywa - obserwowana jest tutaj rosnąca tendencja jego spożycia.
       Jak stwierdziła jedna z właścicielek piekarni, "pieczywo samo się nie obroni" ? potrzebne są działania marketingowe. O ile ogólnokrajowa promocja nie jest możliwa do udĽwignięcia przez pojedynczą piekarnię, to już przy wspólnym zaangażowaniu takie przedsięwzięcie jest jak najbardziej wykonalne.

       W trakcie pierwszego dnia gościem konferencji był p. Łukasz Dominiak, przedstawiciel Polskiego Związku Producentów, Eksporterów i Importerów Mięsa "Polskie Mięso", organizacji która od 1994 roku działa jako ogólnopolska organizacja branżowa. Zaprezentowana została istota działania Związku "Polskie Mięso", podstawowe cele, zasady działania oraz sukcesy osiągnięte w ciągu 10 latach funkcjonowania.

       Drugi dzień zjazdu rozpoczął się od spotkania z przedstawicielami organów kontrolujących warunki produkcji i handlu produktami żywnościowymi. Wśród prelegentów byli: Pan Minister Andrzej Czubała, Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Pani Katarzyna Poskoczym z Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Pan Łukasz Bystrzycki z Głównego Inspektoratu Inspekcji Handlowej.

       Goście po przedstawieniu prezentacji odpowiadali na pytania uczestników zjazdu. Najczęściej pojawiające się pytania dotyczyły zarówno problemów i niesprawności funkcjonowania organów kontroli (wynikających z własnych doświadczeń piekarzy) oraz kwestii zapewnienia administracyjnego nadzoru, ukierunkowanego na przeciwstawienie się występującemu w branży zjawisku nie zapewniania przez część producentów odpowiednich warunków sanitarnych, higienicznych, handlowych i jakościowych. Argumentowano, że z jednej strony nasilają się inspekcje w przedsiębiorstwach spełniających obligatoryjne wymogi, a z drugiej zaś nie dostrzega się (pomija w ocenie lub stosuje obniżone kryteria) firm funkcjonujących na patologicznych zasadach. Zróżnicowanie działań urzędników i szczególne "upodobanie" niektórych zakładów przybiera różne formy: "W moim zakładzie regularnie co miesiąc goszczę przedstawicielkę jednej z instytucji (mimo nie stwierdzenia żadnych uchybień od ponad roku). Nie dosyć, że tracę czas, to jeszcze za taką wizytę każdorazowo muszę zapłacić. Nie chodzi tutaj nawet o te pieniądze, ale o podejście pani urzędnik, która z rozbrajającą szczerością mówi, że miło może spędzić u mnie czas. Jednocześnie w okolicy funkcjonuje szereg zakładów niespełniających podstawowych, obligatoryjnych wymogów. To frustrujące..."

        Problem ten ma także swój szerszy, rynkowy wymiar. Oprócz samej dysproporcji w ilości przeprowadzanych kontroli wśród poszczególnych piekarni, niebagatelne znaczenie ma tutaj aspekt ekonomiczny. Dostosowanie zakładów i punktów sprzedaży do normatywnych standardów wiązało się dla wielu przedsiębiorców z poniesieniem znacznych nakładów finansowych. Ich nieuczciwi konkurenci takich inwestycji najczęściej nie podejmowali. Zakłócone więc zostały elementarne warunki gry rynkowej ? konkurencji opartej na uczciwych, zdrowych i jednakowych dla wszystkich jej uczestników zasadach. Dwa poziomy funkcjonowania zakładów powodują istnienie dwóch poziomów cen - a dla konsumentów przyczyny tej różnicy często nie są znane. Zamiast dążyć do zapewnienia wysokiej jakości pieczywa, po prostu w nieuczciwy sposób obniża się jego cenę.

       Zdaniem przedstawicieli administracji, w celu unormowania sytuacji w branży konieczna jest współpraca organów kontroli oraz organów ustawodawczych z przedsiębiorcami; brak jasnego głosu środowiska piekarniczego nie sprzyja rozwiązaniu problemu. Zaproszeni goście podkreślali, że są otwarci na współpracę z przedstawicielami branży piekarniczej w tym obszarze. Przypominali również, że działania kontrolne podejmowane są albo z urzędu albo na wniosek dowolnego podmiotu - i każde takie zgłoszenie musi zostać rozpatrzone.

       W drugiej części piątkowego spotkania, w gronie przedstawicieli firm branży piekarniczej, rozpoczęto dyskusję nad sposobami rozwiązania najważniejszych problemów branży, zdefiniowanych dnia poprzedniego. Kluczowym wnioskiem z dyskusji było zaobserwowanie, że aby rozwiązać podstawowe problemy branży konieczne jest zacieśnienie współpracy w branży ("interes całej branży pozwala przezwyciężyć regionalne animozje") oraz podjęcie działań integracyjnych ("we wszystkich branżach widoczne są tendencje integracyjne"). Mają one zmierzać do zapewnienia reprezentacji środowiska piekarniczego oraz umożliwienia realizacji ważnych z punktu widzenia branży zadań. Jak podkreślił jeden z uczestników "warto się organizować, bo razem można osiągnąć więcej, lepiej i w krótszym czasie to, co w pojedynkę nie jest możliwe".

       Uczestnicy zjazdu zdefiniowali również swoje oczekiwania co do podstawowych celów, możliwych do osiągnięcia dzięki stworzeniu takiej platformy współpracy:
1. wspieranie działań organów władzy centralnej i lokalnej, zmierzających do upowszechniania przestrzegania dobrych praktyk produkcyjnych i handlowych oraz zapewnienia warunków uczciwej konkurencji,
2. merytoryczna argumentacja i przedstawianie stanowiska branży wobec urzędów centralnych przy kształtowaniu zasad jej funkcjonowania,
3. tworzenie kanałów dopływu informacji (informacje o branży: nowości, technologie, surowce itd.) i środowiska współpracy między podmiotami,
4. tworzenie partnerskich relacji z dostawcami i odbiorcami
5. poprawa wizerunku branży.
Platforma taka skupiać powinna przedsiębiorstwa, piekarzy, środowiska naukowe i inne osoby/organizacje sprzyjające rozwojowi branży piekarniczej. Jednocześnie uznano za niezbędne, aby miała ona otwarty i ogólnopolski charakter - lecz powinna skupiać te podmioty, które przestrzegają obligatoryjnych wymagań (sanitarnych, higienicznych, zdrowotnych), stawiają na jakość, prowadzą działalność na uczciwych zasadach oraz są nastawione pro-rozwojowo.

Na zakończenie zjazdu wyłoniono spośród uczestników Zespół Organizacyjny (składający się z prezesów 8 piekarni), który podjął prace formalizujące wyznaczone kierunki działań i zgłoszone postulaty.

Opracowanie: Zespół Badawczy Integracja z Uniwersytetu Szczecińskiego.
Publikacja jest zabroniona bez pisemnej zgody autorów.

OGŁOSZENIE