INSTYTUT POLSKIE PIECZYWO

1. SZARA STREFA

Nie ewidencjonowanie (w całości lub częściowo) zakupu surowców i sprzedaży produktów
Nie spełnianie wymagań zdrowotnych i jakościowych (nie respektowanie norm oraz nie ponoszenie kosztów w tym zakresie)
Przewaga (poprzez łapówki) w uzyskaniu dobrej lokalizacji punktów handlowych, często nie spełniających norm sanitarnych.
Nie płacenie podatków i świadczeń społecznych od pracowników
Nie płacenie innych rodzajów podatków (zwłaszcza VAT).

Jaka jest wielkość problemu?
Na wstępie należy podkreślić, że nie ma danych, które jednoznacznie określałyby całkowitą wielkość rynku pieczywa. Szacunkowe wartości podawane w raportach różnych autorów wskazują na znaczne rozbieżności w ocenie wartości polskiego piekarnictwa.
Niemniej, z przeprowadzonych przez ZB Integracja obliczeń wynika, że szara strefa jest poważnym problemem zarówno dla branży, jak i w skali budżetu państwa:

Szacunkowa wartość rynku	7 891 mln zł¹
Wartość szarej strefy	2 367 mln zł²
Niezapłacone podatki
Podatki pracownicze	255 mln zł³
VAT	166 mln zł⁴
Podatek dochodowy	44 mln zł⁵
Suma nie zapłaconych podatków	465 mln zł

Najważniejsze przyczyny powodujące, że trudno jest zlikwidować szarą strefę:

Działania są podejmowane zazwyczaj przez pojedyncze firmy (najwyżej przez kilka firm), co nie tworzy odpowiedniej "siły wpływu".
Walka przeciw szarej strefie jest podejmowana na poziomie lokalnym, a nie ogólnokrajowym. Problem jest taki, iż przedstawiciele szczebla lokalnego zazwyczaj nie są prawdziwymi decydentami lub mają mały wpływ na decyzje (wykonują polecenia). Na dodatek, urzędnicy na szczeblu lokalnym nie wykazują specjalnego zainteresowania problemem, ponieważ albo nie ponoszą odpowiedzialności albo nie są właściwie motywowani, aby w pełni rzetelnie wykonywać swoją pracę. Co gorsza - i nie są to odosobnione przypadki - kontrolami nękane są zakłady uczciwie prowadzące działalność, gdyż takim - paradoksalnie - łatwiej jest blokować konta i nakładać kary finansowe.
Istnieje powszechna świadomość i akceptacja społeczna dotycząca funkcjonowania szarej strefy. Wynika to częściowo z nawyków poprzedniego systemu, częściowo ze społecznej oceny rządu, a zwłaszcza z niewiedzy społeczeństwa. W społeczeństwie panuje bowiem powszechne przekonanie, że walka z szarą strefą powoduje zamykanie miejsc pracy. Tymczasem sytuacja jest zgoła odmienna: wraz z likwidacją szarej strefy pojawia się zapotrzebowanie na pracowników w uczciwych piekarniach, po to, by wyprodukować 30% brakującego chleba. Tak więc piekarze ci mogą zostać zatrudnieni jako pełnoprawni pracownicy. Unaocznienie tego faktu jest o tyle istotne, że powszechnie nie jest zauważane, iż szara strefa działa przede wszystkim na korzyść właścicieli nieuczciwych piekarni, a nie zatrudnianych na czarno i wykorzystywanych pracowników.

Na tym etapie naszego przedsięwzięcia, powoli zaczynają się krystalizować główne zasady, w jaki sposób można walczyć z problemem szarej strefy:

Problem musi być rozpatrywany na szczeblu ogólnokrajowym (a nie tylko lokalnym), gdyż dopiero na tym poziomie znajduje się większość decydentów, którzy mogą mieć rzeczywisty wpływ na jego rozwiązanie.
Problem jest na tyle ważny (ponad 2 miliardy złotych poza ewidencją, 20 000 pracowników bez ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego), iż centralne organa państwowe powinny być zainteresowane zajęciem się nim.
Rozwiązanie musi być akceptowane (i w pewnym sensie wspierane) przez społeczeństwo. Innymi słowy, społeczeństwo musi być informowane o przyczynach i skutkach funkcjonowania szarej strefy.
4. Kluczowym czynnikiem rozwiązania problemu jest właściwa współpraca pomiędzy piekarzami. Cechą szczególną współpracy powinien być przede wszystkim fakt, iż do współpracy są zapraszane tylko te podmioty, które już przestrzegają zasad uczciwego handlu.

¹ Według danych GUS sprzedaż pieczywa (wraz ze "świeżymi" wyrobami ciastkarskimi) w 2003 r. wynosiła 5 524 mln zł. Skoro dane GUSu dotyczą zarejestrowanej sprzedaży, można stwierdzić, iż ogólna wartość sprzedaży pieczywa w 2003r. wynosiła 7 891 mln zł. Inny sposób przeprowadzenia kalkulacji, potwierdzający wielkość rynku: Według GUS przeciętne spożycie chleba na osobę w roku 2003 wynosiło 73,32 kg rocznie. W Polsce mieszka 38,19 mln osób. Przeciętna, detaliczna cena kilograma pieczywa to 2,94 zł. Wynika stąd, że przeciętna sprzedaż pieczywa (bez "świeżych" wyrobów ciastkarskich) wynosi 8,23 mld zł (cały rynek, łącznie z szarą strefą).
² Powszechnie uznaje się, że wielkość szarej strefy w branży piekarniczej w Polsce waha się między 28% a 32%. Wartość szarej strefy (średnio około 30% sprzedaży) wynosi więc 2 367 mln zł.
³ Według szacunków GUS'u w branży pracuje 46 670 pracowników, nie licząc szarej strefy. To oznacza, że zatrudnienie w szarej strefie sięga 20 000 pracowników. Średnie krajowe wynagrodzenie to 2 290 zł. Z kalkulacji uwzględniającej wszystkie podatki i ubezpieczenia (PIT, ZUS) wynika, że piekarze działający w szarej strefie nie płacą 255 mln zł podatków pracowniczych.
⁴ Nie zapłacony podatek VAT sięga wartości 153 mln zł (2 182 mln zł * 0,07).
⁵ Nie zapłacony podatek CIT sięga wartości 8,54 mln zł (2 182 mln zł * 0,0206 przeciętna rentowność branży * 0,19 podatek CIT) oraz PIT 35 mln zł, czyli łącznie 43,54 mln zł.

OGŁOSZENIE