INSTYTUT POLSKIE PIECZYWO

Jednocześnie, wśród pozostałych 70% pogłębia się nieprawidłowy wzorzec odżywiania, oparty na lansowanych w mediach i pozbawionych wartości odżywczej produktach wysokokalorycznych. Powoduje to pogorszenie ogólnego stanu zdrowotnego dzieci i młodzieży szkolnej.

Program "Bułka dla ucznia", zainicjowany przez Instytut "Polskie Pieczywo" i Krajową Federację Producentów Zbóż stanowi propozycję przeciwdziałania tej negatywnej sytuacji, służąc poprawie wyżywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce.

Program został przedstawiony w środę (31.05) Ministrowi Rolnictwa... i spotkał się z dużym zainteresowaniem. "Bułka dla ucznia" pojawiła się już także na łamach Rzeczpospolitej z 02.06.06 (artykuł poniżej).

Inicjatywa opiera się na realizowanej obecnie w szkołach akcji "Szklanka mleka". Nadrzędnym celem pozostaje zapewnienie na preferencyjnych warunkach dostępu dzieci i młodzieży do zdrowych posiłków (drugiego śniadania), opartych na pieczywie.

Do akcji włączają się już kolejne organizacje, instytucje i osoby. Szeroki zakres współdziałania powinien pomóc w szybkim wprowadzeniu niezbędnych zmian o ogólnokrajowym charakterze.

Dalsze rozstrzygnięcia instytucjonalne powinny być znane w lipcu, tak by wdrażanie programu "Bułka dla ucznia" mogło rozpocząć się w szkołach wraz z pierwszym wrześniowym dzwonkiem.

Obecnie trwają prace nad uszczegółowieniem programu. Istotne znaczenie będą miały uwagi organizacyjne i doświadczenia z wdrażania "Szklanka mleka", służące wypracowaniu efektywnych rozwiązań.

Zachęcamy do wsparcia i rozwoju tej probranżowej i prospołecznej inicjatywy!

Program "Bułka dla ucznia"

Kontakt w sprawie programu "Bułka dla ucznia"

Program przeciwdziałania niedożywieniu dzieci i młodzieży szkolnej oraz zapewnienia prawidłowego sposobu odżywiania

1. Wprowadzenie

Sytuacja żywieniowa dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce budzi uzasadniony niepokój, wskazując na istnienie poważnego problemu społecznego. Przeprowadzone badania potwierdzają, że aż 30 % dzieci w Polsce potrzebuje pomocy w zakresie dożywiania. Jednocześnie, pogłębia się nieprawidłowy wzorzec odżywiania, oparty na lansowanych w mediach i pozbawionych wartości odżywczej produktach wysokokalorycznych. Powoduje to pogorszenie ogólnego stanu zdrowotnego dzieci i młodzieży szkolnej.

Wspólna inicjatywa polskiego sektora zbożowo-młynarsko-piekarniczego stanowi propozycję przeciwdziałania tej negatywnej sytuacji, służąc poprawie wyżywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce.

2. Problem niedożywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce

Skala niedożywienia dzieci w Polsce jest zatrważająca, stanowiąc poważny problem ogólnospołeczny. Jedna trzecia uczniów szkół podstawowej i gimnazjalnej potrzebuje dodatkowego posiłku w czasie nauki. Jednakże - mimo podejmowanych działań przez społeczność szkolną i władze - potrzeba ta nie jest zaspokajana w wystarczającym wymiarze.

Łączny odsetek uczniów potrzebujących dożywiania (już jedzących nieodpłatne posiłki i tych jeszcze potrzebujących) w szkołach podstawowych i gimnazjalnych.

Źródło: Polska Akcja Humanitarna, badania pt. "Dożywianie dzieci w wieku szkolnym", 2004

Mimo zróżnicowania regionalnego, nie ma województwa, w którym potrzeby w zakresie dożywiania nie występowałby w znaczącej skali. Problem ma więc charakter ogólnopolski. Wśród ogólnego odsetka uczniów potrzebujących dożywiania, dwie trzecie może częściowo liczyć na otrzymanie takiego wsparcia. Jednak aż do jednej trzeciej z grupy potrzebujących posiłku dzieci szkolnych pomoc już nie trafia.

Jak wskazuje w dalszej części badań Polska Akcja Humanitarna, niesprzyjający rozwiązaniu problemu jest system dystrybucji pomocy. Obszar działania instytucji finansujących posiłki w szkołach pokrywa się bowiem z obszarem obejmowanym przez samorządową pomoc społeczną. Wynika to z trybu finansowania przez gminy podległych im jednostek oraz niedoboru środków przeznaczanych na dożywianie. W efekcie wsparciem obejmowana jest ta sama grupa dzieci i młodzieży, podczas gdy jednocześnie ponad 10 proc. uczniów znajdujących się w trudnej sytuacji pozostaje na marginesie wykluczenia, nie spełniając formalnie wszystkich kryteriów ustalonych przez ośrodki pomocy społecznej.

Specyfika niedożywienia sprawia, że jest to problem, który ze względów społecznych jest częstokroć ukrywany. Powoduje ono bowiem nie tylko dyskomfort fizyczny, ale jest również źródłem problemów psychologicznych i dotyczących relacji międzyludzkich, prowadząc do wykluczenia. Dzieci pozostawiane bez posiłku są gorzej traktowane przez rówieśników, a niejednokrotnie także przez dorosłych. Zaniedbane dzieci postrzegane są jako "brudne", "niegrzeczne", a w przypadku pojawienia się problemów związanych z nauką, nawet jako "głupie". Powoduje to szereg poważnych trudności wychowawczych i ma wpływ na nieprawidłowe kształtowanie osobowości i brak umiejętności prawidłowego życia w społeczności.

3. Problem prawidłowego sposobu odżywiania dzieci i młodzieży szkolnej

Drugim istotnym problemem społecznym, narastającym w Polsce, a nabrzmiałym w wielu państwach wysokorozwiniętych jest niezdrowy tryb odżywiania, prowadzący do szeregu nieprawidłowości zdrowotnych wśród dzieci i młodzieży, w tym otyłości. Ten nieprawidłowy wzorzec żywienia pogłębia się w wyniku lansowania w reklamowych przekazach medialnych wysokokalorycznych produktów pozbawionych rzeczywistej wartości odżywczej, co przy szerokiej dystrybucji w szkołach powoduje wypieranie zdrowej żywności.
W efekcie następuje rokroczne pogorszenie ogólnego stanu zdrowotnego dzieci i młodzieży szkolnej.

Należy podkreślić, że problem żywienia dzieci w Polsce ma więc podwójny charakter: z jednej strony dzieci pochodzące z uboższych rodzin nie stać jest na spożycie żadnego posiłku, z drugiej zaś te które dysponują kieszonkowym przeznaczają je na produkty o niskiej wartości odżywczej (tzw. "bomby kaloryczne", słodycze i fast-foody).

Postępująca niekorzystna zmiana nawyków żywieniowych będzie pogłębiać się jeszcze z roku na rok, o czym alarmuje już szereg instytutów i lekarzy zajmujących się tym zagadnieniem. Sytuacja niepokoi również środowiska szkolne i rodziców. Doświadczenia innych państw służyć mogą jako przestroga, do czego może doprowadzić nie podjęcie zapobiegawczych działań w zakresie zapewnienia odpowiedniego żywienia dzieci i młodzieży szkolnej.

W Anglii odsetek dzieci w wieku 2-15 lat, dotkniętych otyłością lub nadwagą, osiągnął w ostatnich latach alarmującą wielkość 30 procent. Dzięki zaangażowaniu środowisk zajmujących się żywieniem i organizacji lekarzy wywołana została ogólnokrajowa debata na temat stanu żywienia młodzieży szkolnej. Wnioski z debaty były jednoznaczne i skłoniły władze do przywrócenia pełnowartościowej żywności do szkół. Jednocześnie zadecydowano, że wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego wycofane zostanie ze stołówek i automatów w szkołach jedzenie bogate w tłuszcze i sól oraz słodkie, gazowane napoje.

Podobna sytuacja ma miejsce w USA, gdzie zgodnie z najnowszymi badaniami na otyłość chorobową cierpi 17 proc. dzieci w wieku do dziewięciu lat, podczas gdy drugie tyle ma nadwagę i w ciągu najbliższych lat może stać się otyłymi. Po długiej debacie społecznej zadecydowano w tym roku o zakazie sprzedaży na terenie szkół słodkich napojów gazowanych. Kolejny krok w walce o zdrowe żywienie dzieci skierowany jest na niepełnowartościowe produkty wysokokaloryczne. Kongres USA pracuje nad nowymi wymaganiami, jakie stawiane będą szkolnym stołówkom.

Również we Francji zauważono rangę problemu prawidłowego odżywiania, wprowadzając w roku 2005 zakaz sprzedaży w automatach w tamtejszych szkołach.

Podejmowane dotychczas w Polsce działania w tym zakresie nie mają charakteru zinstytucjonalizowanego na szczeblu centralnym. Niektóre szkoły - m.in. w Gdańsku, Warszawie, Częstochowie, Opolu - we własnym zakresie decydują o zakazie dystrybucji w szkołach niezdrowych produktów. Pomocne w tym zakresie są kuratoria oraz urzędy miast, zalecając dyrektorom anulowanie umów dotyczących stawiania automatów.

Równocześnie przeprowadzane są programy służące poprawie zdrowia dzieci i młodzieży. Należy do nich projekt "Szansa dla Młodego Serca", realizowany przez Instytut Żywności i Żywienia na zlecenie Ministerstwa Zdrowia w ramach projektu "Narodowego programu profilaktyki i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego na lata 2003-2005". W zakresie odżywienia, eksperci wskazują na niebezpieczeństwa wynikające z niewłaściwej diety, opartej na wysokokalorycznych i niepełnowartościowych produktach gotowych. Podkreślana jest natomiast pozytywna rola pieczywa jako podstawowego składnika w prawidłowym sposobie odżywienia, zwłaszcza dzieci i młodzieży szkolnej: "Następny posiłek - drugie śniadanie - dziecko powinno zjeść nie później niż po 4 godzinach, a optymalnie po 2-3 godzinach. Drugie śniadanie w szkole nie powinno być tylko przekąską, ale posiłkiem pełnowartościowym, zwłaszcza wtedy, gdy dziecko zjada obiad dopiero późnym popołudniem po powrocie rodziców z pracy. Najprostszą wersją drugiego śniadania są kanapki. Ich podstawą powinno być pieczywo ciemne, które zawiera więcej witamin i składników mineralnych niż pieczywo białe. Mogą być to bułki grahamki, bułki z ziarnem, chleb pytlowy, chleb żytni razowy lub chleb graham. Dodatki do pieczywa powinny być możliwie jak najbardziej urozmaicone." (Instytut Żywności i Żywienia, program "Szansa dla Młodego Serca").

Warto zaznaczyć, że model żywienia, w którym pieczywo stanowi podstawę dotyczy całego przekroju społeczeństwa, stanowiąc fundament w tzw. "piramidzie zdrowego żywienia". Pieczywo jest doskonałym źródłem energii pochodzącej głównie z węglowodanów, dostarczając również białka, witamin, składników mineralnych oraz błonnika.

Źródło: Instytut Żywności i Żywienia

4. Program działań służących poprawie dobrostanu żywieniowego dzieci i młodzieży szkolnej

Realizowane dotychczas projekty dotyczące żywienia dzieci i młodzieży szkolnej są z pewnością cennymi inicjatywami, mają jednak przeważnie albo charakter regionalny, albo też - ze względu na skalę zjawiska - nie są wystarczające do eliminacji lub zapobiegania negatywnym zjawiskom (np. zasięg wspomnianego projektu "Szansa dla Młodego Serca" to 100 szkół z terenu całej Polski).

Przedstawiona analiza istniejącej sytuacji wskazuje na zasadność podjęcia zakrojonych na ogólnopolską skalę projektów wpływających na poprawę dobrostanu żywieniowego dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce.

Potrzebne są więc dodatkowe wspólne działania instytucji szczebla centralnego, szkół, mediów, środowisk żywieniowych, lekarzy i polskich dostawców zdrowej żywności. W ten sposób możliwa będzie poprawa stanu wyżywienia dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce, zarówno w zakresie przeciwdziałania niedożywieniu, jak i zapewnienia zdrowego żywienia.

Kierunek podejmowanych działań powinien przyjąć w pierwszej fazie wymiar pozytywny, co powinno spotkać się z uzyskaniem szerokiego poparcia społecznego.
Kluczowe znaczenie ma w tym zakresie:

zapewnienie dostępności dzieci i młodzieży szkolnej do zdrowej żywności opartej na pieczywie i niezbędnych dodatkach, zorganizowanej na preferencyjnych warunkach

medialne propagowanie właściwych wzorców prawidłowego odżywiania.

Aspekt medialny jest o tyle istotny, że kierowane do dzieci i młodzieży często agresywne reklamy wysokokalorycznych i niepełnowartościowych wyrobów starają się przekonać, że są one w stanie zastąpić normalny posiłek. Co zrozumiałe, trafiają na podatny grunt, gdyż nie ma chyba dzieci, które nie lubiłyby słodyczy. Dzieci zaś, mając możliwość samodzielnego wyboru nie posiadają jeszcze kryteriów właściwej oceny sposobu odżywiania prawidłowego dla ich zdrowia. Jak wskazują zaś psychologowie, dzieci i młodzież lubią naśladować osoby, które im w jakimś zakresie imponują. Jeśli osoba powszechnie akceptowana i wyróżniająca się preferuje zdrowy tryb odżywiania, to uczniowie będą chcieli ją naśladować. Medialne upowszechnianie zdrowego stylu żywienia pozwala skuteczniej wpływać na ich zachowanie.

Oczekiwane wsparcie instytucjonalne inicjatywy "Bułka dla ucznia":

wdrożenie programu zapewnienia dostępności w szkołach pieczywa i dodatków (bułek z wkładką) na analogicznych zasadach, jak w przypadku realizowanego obecnie przez Agencję Rynku Rolnego programu "Szklanka mleka",

współpraca przy podejmowaniu medialnych działań informacyjnych, promujących akcję "Bułka dla ucznia" i zdrowy sposób odżywiania, w tym zwłaszcza skierowanych do rodziców, uczniów, szkół i placówek oświatowych.

W zakresie koordynacji programu i rozwiązań szczegółowych dotyczących proponowanych działań występują ze strony organizatorów inicjatywy Instytut "Polskie Pieczywo" oraz Krajowa Federacja Producentów Zbóż.

Nie bez znaczenia dla samej inicjatywy jest również fakt, że pochodzi ona z polskiego sektora zbożowo-młynarsko-piekarniczego, nadając jej międzybranżowy i integracyjny charakter. Oprócz deklarowanego wsparcia przez kolejne organizacje sektora rolno-spożywczego, inicjatywa "Bułka dla ucznia" wpisuje się jednocześnie w podejmowane już działania organizacji pozarządowych i lekarskich oraz instytutów żywienia.

Ze względu na ogólnospołeczną rangę problemu, dotyczącego dobrostanu żywieniowego i zdrowotnego polskich dzieci i młodzieży szkolnej, inicjatywa ta powinna zostać rozpatrzona przez:

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (odbyło się już w tej sprawie spotkanie 31.05.06),

Ministra Zdrowia,

Ministra Pracy i Polityki Społecznej,

Ministra Edukacji Narodowej,

Prezesa Agencji Rynku Rolnego.

Obecnie potrzebne jest szerokie współdziałanie różnych środowisk (wydziałów oświaty, dyrektorów szkół, rodziców, instytutów żywienia, organizacji lekarskich, sektora zdrowej żywności, przedstawicieli administracji i władz, mediów itd.), służące rozwojowi inicjatywy i wypracowaniu efektywnej formuły wdrażania programu "Bułka dla ucznia".

Dobrym prognostykiem jest udzielone już przez Ministra Rolnictwa "zielone światło" dla prowadzenia dalszych prac nad jej przebiegiem. Rozstrzygnięcia instytucjonalne powinny być znane w lipcu, tak by rozpoczęcie programu "Bułka dla ucznia" mogło odbyć się w szkołach wraz z pierwszym wrześniowym dzwonkiem.

Zachęcamy do wsparcia i rozwoju tej prospołecznej inicjatywy!

Inicjatorzy programu "Bułka dla ucznia"


Zbigniew Kaszuba Prezes Zarządu Krajowa Federacja Producentów Zbóż		Grzegorz Nowakowski Dyrektor Zarządu Instytut "Polskie Pieczywo"

Kontakt:

Grzegorz Nowakowski, Dyrektor Zarządu, Instytut "Polskie Pieczywo", www.polskiepieczywo.pl
Zbigniew Kaszuba, Prezes Zarządu, Krajowa Federacja Producentów Zbóż, www.kfpz.pl

OGŁOSZENIE